Schizofrenia

>> Co to jest?
Schizofrenia to zaburzenie psychotyczne, które charakteryzuje się zniekształconą oceną rzeczywistości i zaburzeniami w funkcjonowaniu. Choroba ma zwykle swój początek około 20 – 35 roku życia. Występowanie tej choroby w społeczeństwie szacuje się na około 1%. Przyczyny zachorowania nie są do końca poznane i uważa się, że na wystąpienie choroby może mieć wpływ szereg czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych. Nie da się w sposób jednoznaczny przewidzieć u kogo choroba się rozwinie, dlatego nie można mówić o wpływie czy winie kogokolwiek na to, że choroba dotyka nas lub kogoś z naszych bliskich.

>> Objawy schizofrenii
objawy wytwórcze (pozytywne)
Są to zjawiska i wrażenia wytwórcze, czyli dodatkowo stworzone przez umysł osoby chorej:
– Halucynacje (omamy) występują u dużej części chorych. Są to doznania zmysłowe, które powstają mimo nieobecności zewnętrznych, realnych bodźców. Najbardziej charakterystyczne są w schizofrenii omamy słuchowe, które pacjent często charakteryzuje jako „głosy” komentujące jego zachowanie lub mówiące do niego czy rozkazujące mu. Mogą to być również dźwięki proste takie jak piski, szumy itp. Omamy dotyczą też innych zmysłów węchu, smaku, dotyku, wzroku.
– Urojenia występują niemal u wszystkich chorych. Są to fałszywe, niezgodne z rzeczywistością przekonania, o których prawdziwości pacjent jest w pełni przeświadczony. Treść urojeń może być niezmiernie bogata i mogą one dotyczyć właściwie każdego tematu. Charakterystyczne są tu urojenia oddziaływania – pacjent odczuwa, że ktoś lub coś z zewnątrz ma wpływ na jego postępowanie, myśli, ciało, psychikę lub odwrotnie to pacjent czuje, że ma decydujący wpływ na zachowanie czy myśli innych ludzi. Bardzo częste są również urojenia ksobne polegające na dopatrywaniu się związku między neutralnymi faktami i zdarzeniami a własną osobą. Często pacjent odczuwa również zmianę tożsamości samego siebie, poczucie „bycia kimś innym” lub zmian zachodzących w ludziach z otoczenia. Urojenia w schizofrenii mają swoją specyficzną strukturę nazywaną paranoidalną.
– Wyraźnie zdezorganizowane zachowanie, co przejawia się w braku dbałości o higienę, dziwacznym ubiorze lub pobudzeniu ruchowym nieadekwatnym do sytuacji.
– Objawy katatoniczne, czyli niska aktywność ruchowa aż do całkowitego bezruchu. Aktywność może być też nadmierna przybierając formę bardzo impulsywnych zachowań.
– Utrata kontaktu z rzeczywistością, czyli życie we własnym wyimaginowanym świecie, który zastępuje aktywne uczestnictwo w życiu codziennym i towarzyskim.

objawy negatywne (deficytowe)
To funkcje, które zubożają psychikę i zachowanie w związku z chorobą. Są przewlekłe i postępują powoli:
– Depresja, lęk, uczucie przygnębienia, zmęczenia, niskie poczucie wartości.
– Poczucie izolacji, osamotnienie, zagubienie, zmieszanie, zawstydzenie.
– Trudności w komunikacji międzyludzkiej, brak spontaniczności. Wypowiedzi tracą na płynności, stają się ubogie w formie i treści .
– Wycofanie społeczne, spadek aktywności w relacjach rodzinnych i zawodowych. Chory zamyka się przed otoczeniem, bo otwiera się na świat przeżyć wewnętrznych, urojeń i halucynacji, które bardzo intensywnie zajmują jego uwagę
– Chłód emocjonalny, osłabienie zdolności do wyrażania emocji, brak zdolności współodczuwania .
– Zaburzenia i impulsywne zmiany nastroju, nadmierna drażliwość, irytacja.
– Niezdolność do odczuwania przyjemności prowadząca do zaprzestania czynności, które były wcześniej źródłem przyjemności.
– Zobojętnienie
– Brak aktywności i motywacji, niechęć do podejmowania jakichkolwiek działań.
– Zaniedbanie higieny osobistej oraz zmieniony rytm dobowy snu i czuwania.

zaburzenia procesów poznawczych
– Zaburzenia myślenia, zmiany w formułowaniu myśli. Wypowiedzi stają się nieskładne i niezrozumiałe dla słuchaczy, a luźne skojarzenia i skróty myślowe czytelne są tylko dla chorego.
– Zaburzenia uwagi, łatwa dekoncentracja, co przejawia się trudnością w dokończeniu rozpoczętego zadania.
– Osłabiona zdolność do uczenia się i zapamiętywania nowych informacji, przez co osoby trudniej przyswajają informacje, gubią wątek dyskusji, zapominają często używanych słów.
– Zaburzenia pamięci operacyjnej, przez co osoby chore mają trudności, aby z wyprzedzeniem coś zaplanować czy przewidzieć.
Dla rozpoznania schizofrenii wymienione objawy muszą utrzymywać się przez minimum 1 miesiąc.

>> Leczenie
Leczenie schizofrenii polega przede wszystkim na usuwaniu lub łagodzeniu objawów, zapobieganiu ich nawrotom oraz dążeniu do jak najlepszego funkcjonowania pacjenta. Dla uzyskania pozytywnych efektów leczenia konieczna jest stała współpraca pacjenta z lekarzem, długoterminowa farmakoterapia oraz wsparcie psychologiczne i środowiskowe. Przyjmowanie leków w schizofrenii jest długotrwałe, a czasami trwa przez całe życie. W terapii stosowane są leki przeciw psychotyczne. Istnieje wiele leków stosowanych w schizofrenii a lekarz uzyskując informacje od pacjenta i jego bliskich może dobrać leki do indywidualnych potrzeb chorego. Oddziaływania psychologiczne mają na celu poprawę funkcjonowania pacjenta, odnalezienie się w nowej sytuacji, pomoc w akceptacji życia z chorobą, ćwiczenie umiejętności społecznych. Niezwykle ważne staje się wsparcie ze strony najbliższych, które pomaga na nowo zaadaptować się w społeczeństwie.

>> Jak sobie radzić?
Schizofrenia jak każda poważna choroba wpływa na funkcjonowanie osoby, której dotyka. Zmienia życie człowieka w wielu sferach – zawodowej, społecznej, rodzinnej. Często powoduje zmniejszenie aktywności, wycofywanie się z życia zawodowego i towarzyskiego, izolację, rodzi obawy co do przyszłości i szans na prawidłowe funkcjonowanie. Schizofrenia, tak jak i inne choroby wymagające długiego leczenia powoduje, że pacjent i jego otoczenie oczekując na poprawę stanu zdrowia i usunięcie objawów, jednocześnie muszą uczyć się nowych zasad funkcjonowania – życia z chorobą. Jako choroba przewlekła wymaga systematycznego leczenia, które powinno być kontynuowane pomimo wygaśnięcia objawów. Sam pacjent również może mieć wpływ na swoje samopoczucie poprzez takie działania jak uregulowany rytm snu i czuwania czy odstawienie alkoholu czy innych substancji psychoaktywnych. Ważne, by nie rezygnować z aktywności, gdy pozwala na to samopoczucie. Nawet drobne czynności codzienne wykonane przez pacjenta pozwalają pobudzać ciało i umysł i przeciwdziałają zamykaniu się w zaklętym kręgu choroby. Zdarza się, że objawy nasilają się na tyle, że pacjent nie jest w stanie dobrze funkcjonować, traci kontrolę nad sytuacją. W takich przypadkach rozwiązaniem może stać się okresowe leczenie szpitalne. Tak jak w innych chorobach przewlekłych jak cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze potrzebna jest czasem hospitalizacja, aby na nowo ustalić leczenie i zapewnić lepsze funkcjonowanie na co dzień.

>> Warto pamiętać…
1. Proces leczenia to swego rodzaju długoterminowa „umowa” pacjenta z lekarzem, na mocy której oboje mają wpływ na jego kształt. By mogło być skuteczne musi być systematyczne, kontynuowane nawet jeśli ustąpiły objawy oraz prowadzone w ścisłej współpracy z lekarzem. Poprawa następuje stopniowo i potrzeba cierpliwości, by móc opanować chorobę. Pomocne mogą tu być psychoterapia i wsparcie bliskich, które pomagają zrozumieć chorobę, uczyć się życia z nią, wypracować skuteczniejsze sposoby radzenia sobie w sytuacjach trudnych.
2. Po okresach dobrego samopoczucia mogą pojawiać się nawroty choroby. Czujność pacjenta i jego bliskich pozwala na wykrywanie pierwszych symptomów powrotu choroby – dyskretnych zmian samopoczucia i zachowania. Daje to możliwość szybkiej reakcji i niedopuszczenia do ponownego wystąpienia kryzysu psychicznego. Wystąpienie tych objawów stanowi sygnał do szybkiego kontaktu z lekarzem, aby wspólnie znaleźć rozwiązanie.
3. Zdarza się, że mimo prawidłowego leczenia pewne objawy choroby choć mają mniejsze nasilenie, utrzymują się – np. omamy słuchowe potocznie określane jako „głosy”. Nie oznacza to jednak, że ich występowanie wyklucza nas z normalnego funkcjonowania i pełnienia ról społecznych. Osoby z łagodnymi objawami schizofrenii potrafią skutecznie funkcjonować w rodzinie, pracy, w towarzystwie. Zwłaszcza, gdy pacjent zachowuje świadomość ich chorobowego charakteru i wypracuje z terapeutą metody radzenia sobie z ich obecnością.
4. Bezczynność i izolacja prowadzą do dalszego pogarszania się samopoczucia i wpadania w błędne koło choroby. Mobilizacja do nawet najprostszych czynności – zakupy, sprzątanie, przygotowywanie posiłków, podejmowanych samemu lub wspólnie z bliskimi pomaga zmniejszać negatywny wpływ choroby na nasze życie, przeciwdziałać jej niszczącej sile.
5. Okresy pogorszenia samopoczucia mogą przynosić poczucie braku wyjścia i perspektyw, a często również myśli samobójcze. Pacjent nie powinien zostawać z nimi sam. Ważne, by powiedział o nich bliskim i lekarzowi, szukał wsparcia. Myśli samobójcze należy traktować jako jeden z objawów choroby, który trzeba leczyć. Może konieczne będzie w takiej sytuacji okresowe zwiększenie dawek leku lub jego zmiana albo czasowy pobyt w szpitalu. Choć może to rodzić niechęć i sprzeciw pacjenta warto pamiętać, że te wszystkie podejmowane kroki mają na celu poprawy jego samopoczucia.